data-nosnippet>
U zgradi Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine održan je važan sastanak između lidera političkih stranaka iz BiH i predstavnika država članica Vijeća za implementaciju mira (PIC), kojem su prisustvovali i predstavnici opozicije iz Republike Srpske.
Lideri opozicionih partija – Draško Stanivuković (PDP), Milan Miličević (SDS) i Nebojša Vukanović (Lista za pravdu i red) – izašli su s jasnim stavom da Milorad Dodik snosi glavnu odgovornost za trenutnu političku krizu u zemlji.
Međutim, u javnosti gotovo neprimijećena, ali potencijalno značajna, bila je njihova poruka međunarodnoj zajednici: apel da se ne pokreće izmjena Dejtonskog mirovnog sporazuma. Njihov zahtjev odražava duboki politički strah – bojazan da bi Dodikova eskalacija sukoba sa državnim institucijama mogla dovesti do “raspakivanja Dejtona” i stavljanja Republike Srpske u nepovoljniji položaj od onog koji je stečen 1995. godine.
Današnji politički kontekst uveliko se razlikuje od vremena kada je u Daytonu dogovaran okvir za budućnost BiH. Tadašnje rukovodstvo RS-a imalo je značajnu kontrolu nad teritorijom, što je pretočeno u široke entitetske nadležnosti – uključujući sopstvenu policiju, vojsku i pravosuđe. Iako su vremenom neke nadležnosti prebačene na državni nivo, RS i dalje ima snažnu institucionalnu ulogu, naročito kroz mogućnost političke blokade.
Opozicija očito razumije da bi Dodikova politika izazivanja sukoba s međunarodnim akterima mogla rezultirati promjenama koje bi izmijenile postojeću ravnotežu uspostavljenu Dejtonom. U slučaju smjene vlasti, opozicioni lideri bi naslijedili entitet s oslabljenim ovlastima, smanjenom podrškom međunarodne zajednice i finansijskim problemima proisteklim iz dugogodišnje vladavine SNSD-a.
Dodatni izvor zabrinutosti predstavlja i nedavna najava Njemačke o povlačenju iz projekata u Republici Srpskoj. To je ozbiljan signal opoziciji da bi slične poteze mogle slijediti i druge evropske zemlje.
Finansijska stabilnost RS-a u velikoj mjeri oslanja se na međunarodnu pomoć. Svako udaljavanje međunarodnih aktera imalo bi ozbiljne posljedice – što potvrđuje i podatak da su SAD od kraja rata uložile preko 638 miliona dolara pomoći Republici Srpskoj.
Zato opozicioni lideri sve češće ističu kako Milorad Dodik nije isto što i Republika Srpska, te traže od međunarodne zajednice da sankcije i druge političke mjere usmjeri isključivo prema Dodiku, a ne prema cijelom entitetu.
Stanivuković, Miličević i Vukanović pokušavaju uvjeriti strane diplomate da bi Dodikov odlazak mogao biti prilika za spas RS-a – ali samo ako entitet zadrži postojeće nadležnosti. Njihova strategija zasniva se na očuvanju statusa definisanog Dejtonom i izbjegavanju inicijativa za njegovu reformu koje bi mogle umanjiti autonomiju entiteta.
Poruke koje dolaze iz međunarodnih krugova – posebno one koje pozivaju na modernizaciju Dejtonskog sporazuma – dodatno pojačavaju zabrinutost opozicije. Na 30. godišnjicu Dejtona mnogi međunarodni akteri, naročito američki, naglasili su potrebu za njegovim prilagođavanjem današnjim izazovima. U Banjaluci to tumače kao signal mogućeg redefinisanja postojećih odnosa.
Opozicija iz RS-a, svjesna rizika da bi eventualno preuzela vlast nad oslabljenim entitetom bez vanjske podrške, pokušava djelovati preventivno. Njihova poruka PIC-u bila je jasna – spriječiti Dodika da gurne RS u izolaciju, sačuvati Dejton kao garanciju entitetskih ovlasti i zaštititi manevarski prostor za buduće političke promjene.
