Vijeće sigurnosti UN-a danas razmatra produženje mandata misije EUFOR ALTHEA u Bosni i Hercegovini
Vijeće sigurnosti Ujedinjenih nacija održat će danas polugodišnju raspravu o Bosni i Hercegovini, u okviru koje se očekuje i glasanje o nacrtu rezolucije kojom bi se produžilo ovlaštenje multinacionalnih snaga Evropske unije (EUFOR ALTHEA) za još jednu godinu. Informacija je objavljena na stranici Security Council Report, koja prati rad i aktivnosti Vijeća sigurnosti. Prema navodima, među članicama postoji široka podrška jednostavnom produženju mandata.
Nacrt rezolucije koji je pripremila Grčka zasniva se na postojećem tekstu rezolucije 2757 iz novembra 2024. godine i ne donosi nove sadržaje. Cilj je da se izbjegnu dodatne rasprave koje bi mogle usporiti proces odlučivanja.
U prethodnim godinama pregovori o misiji EUFOR ALTHEA bili su složeni. Razlog tome su i različiti stavovi pojedinih članica Vijeća sigurnosti i institucija u BiH, posebno u vezi sa statusom visokog predstavnika Christiana Schmidta. Tokom usvajanja ranije rezolucije 2604 iz 2021. godine, pojedine članice su insistirale da se u tekstu izostave reference na visokog predstavnika zbog različitih tumačenja procedure njegovog imenovanja.
Kako se navodi, Grčka je ove godine vodila neformalne konsultacije sa Koordinacionom i nacrtnom grupom (CDG) i članicama Vijeća sigurnosti, što je doprinijelo glatkom procesu usaglašavanja. Nakon što je nacrt prošao proceduru bez primjedbi, tekst je upućen na glasanje.
Od 2021. godine primjetna je praksa da se tokom druge polugodišnje rasprave ne održava brifing visokog predstavnika, a sličan pristup primijenjen je i tokom prethodnih produženja mandata, uključujući rezolucije iz 2022. i 2023. godine.
Rasprava u periodu osjetljive političke situacije
Sjednica se održava u jeku dinamičnih političkih procesa u BiH. U izvještaju visokog predstavnika (S/2025/671), distribuiranom 27. oktobra, navode se događaji od sredine aprila do sredine oktobra ove godine.
Navedeno je da se 21. maja raspravljalo u Narodnoj skupštini Republike Srpske povodom godišnjice Dejtonskog mirovnog sporazuma, uz isticanje stavova koji se odnose na nadležnosti institucija u BiH. Tokom godine vođeni su sudski i institucionalni postupci u vezi s ranijim odlukama visokog predstavnika, što je otvorilo i pitanje trajanja pojedinih mandata. Centralna izborna komisija potom je zakazala prijevremene izbore za novog predsjednika entiteta.
U drugoj polovini godine u javnosti se govorilo o najavama referenduma i različitim političkim prijedlozima, dok su entitetske institucije usvojile niz zaključaka o nadležnostima državnih organa, uključujući saradnju sa Centralnom izbornom komisijom. Nakon toga, CIK je najavio održavanje izbora 23. novembra.
Krajem septembra uslijedilo je povlačenje Milorada Dodika sa funkcija u entitetu, a za novog kandidata za predsjednika predložen je Siniša Karan. Istovremeno, Narodna skupština imenovala je Anu Tršić-Babić za vršiteljicu dužnosti predsjednice do provođenja izbora.
Očekivanja u Vijeću sigurnosti
Tokom današnje debate očekuju se različita mišljenja o ulozi Ureda visokog predstavnika (OHR) i primjeni njegovih nadležnosti. Pojedine države ranije su izražavale stav da je potrebno razmotriti budućnost OHR-a, dok druge zemlje ističu da međunarodni nadzor i dalje igra važnu stabilizacijsku ulogu.
Također se očekuje da pojedine delegacije pozovu na smirivanje političke retorike i nastavak izbornog procesa u skladu sa ustavnim standardima BiH. Države članice mogle bi izraziti zabrinutost zbog poruka koje se odnose na jednostrane korake, te ukazati na važnost institucionalnog dijaloga.
U ranijim godinama pojedine evropske zemlje uvele su ograničavajuće mjere protiv određenih političkih aktera zbog postupaka koji su ocijenjeni kao suprotni odredbama Dejtonskog mirovnog sporazuma. Sjedinjene Američke Države su slične mjere uvele 2022. godine, dok je krajem oktobra ove godine aktuelna administracija odlučila izmijeniti dosadašnji režim sankcija.
